20 Απρ 2007

Διαβάζοντας ζούμε περισσότερο.



Το κείμενο του Ουμπέρτο Έκο, που ακολουθεί, περιέχεται σε ένα μικρό βιβλίο με τίτλο «Del furore di possedere libri» (Edizioni Libreria Malavasi di Milano, 2001). Το βιβλίο αυτό περιέχει απαντήσεις Ιταλών διανοουμένων στο ερώτημα «Γιατί να διαβάζουμε βιβλία;» και γράφτηκε για να διανεμηθεί σε μαθητές της μέσης εκπαίδευσης.
Είναι αλήθεια ότι, όταν δεν συμβαίνει τίποτα, λέμε ότι ο χρόνος δεν περνάει και ότι, όταν έχουμε περάσει ώρες ή μέρες γεμάτοι πάθος, λέμε ότι ο χρόνος πέρασε μέσα σε μια στιγμή. Αλλά αυτό συμβαίνει μόνον όταν βρισκόμαστε «μέσα» στην πλήξη ή στην έξαρση. Προσπαθήστε όμως τώρα να ξανασκεφτείτε μια πληκτική μέρα ή βδομάδα που περάσατε πριν από κάμποσο καιρό. Θα θυμηθείτε ελάχιστα πράγματα και εκείνες οι ώρες ή οι μέρες, που ήσαν όλες όμοιες, θα κατέχουν ελάχιστο χώρο στη μνήμη σας. Υπάρχουν άνθρωποι που, όταν φτάνουν στο τέλος της ζωής τους, αφού έκαναν κάθε μέρα τα ίδια πράγματα, κοιτάζουν προς τα πίσω και θαρρούν πως ούτε καν υπήρξαν στον κόσμο. Όλα πέρασαν με τρομερή ταχύτητα. Σκεφτείτε αντίθετα μία μέρα ή μια βδομάδα, στην οποία συνέβησαν πάρα πολλά πράγματα, το ένα μετά το άλλο, όλα συγκινητικά (είτε ήσαν χαρές είτε ήσαν σκοτούρες ή πόνοι). Θα θυμηθείτε ώρες ή μέρες γεμάτες, θα έχετε την εντύπωση ότι έχετε ζήσει πάρα πολύ.Εγώ νομίζω ότι αυτός είναι ένας από τους λόγους για τους οποίους οι άνθρωποι αφοσιώνονταν πάντα στην ανασύσταση του παρελθόντος, είτε με το στόμα των γερόντων που αφηγούνταν ιστορίες γύρω από τη φωτιά, είτε μέσα από ιστορίες γραμμένες στα βιβλία.Όποιος, μαζί με τις προσωπικές του αναμνήσεις, έχει στη μνήμη του και εκείνη την ημέρα που δολοφονήθηκε ο Ιούλιος Καίσαρας ή τη μάχη του Βατερλό, θυμάται περισσότερα πράγματα από όποιον δεν γνωρίζει τίποτα για όσα συνέβησαν στους άλλους.Εγώ, ανάμεσα στις αναμνήσεις μου, έχω και μερικές πολύ συγκινητικές, για πράγματα που δεν συνέβησαν σε μένα αλλά στον πατέρα μου ή στη μητέρα μου ή στη γιαγιά μου και που μου τα αφηγήθηκαν (συχνά πάρα πολλές φορές, αλίμονο), έτσι ώστε κατέληξαν να αποτελούν μέρος της δικής μου προσωπικής μνήμης. Ενθυμούμενος περισσότερα πράγματα, είναι σαν να έχω ζήσει για περισσότερο καιρό. Νομίζω ότι αυτός είναι ένας καλός λόγος για να διαβάζουμε βιβλία, ανεξάρτητα από τους άλλους λόγους, αισθητικούς ή μορφωτικούς, που προβάλλονται συνήθως. Φυσικά, αν διαβάζουμε επειδή μας υποχρεώνουν να το κάνουμε (όπως συμβαίνει μερικές φορές στο σχολείο), η εμπειρία αυτή είναι πληκτική και επομένως είναι από εκείνες που δεν αφήνουν ίχνη στη μνήμη. Αλλά αν διαβάζουμε από πάθος, είναι κάτι διαφορετικό.Κάποτε ο μεγάλος εκδότης Βαλεντίνο Μπομπιάνι είχε πει: «Ένας άνθρωπος που διαβάζει αξίζει για δύο». Μπορούμε να κατανοήσουμε αυτή τη φράση με την έννοια ότι όποιος διαβάζει είναι πιο καλλιεργημένος και επειδή γνωρίζει περισσότερα πράγματα μπορεί να τύχει να έχει μεγαλύτερη επιτυχία στη ζωή. Αλλά γνωρίζουμε πολύ καλά ότι μερικές φορές έχουν επιτυχία ακόμη και άνθρωποι που δεν αξίζουν τίποτα και που δεν έχουν ποτέ διαβάσει τίποτα. Όχι, δεν είναι για την επιτυχία που πρέπει να διαβάζουμε. Είναι για να ζούμε περισσότερο.Στην παιδική μου ηλικία μου συνέβησαν, όπως και σε όλους, τόσα πράγματα, ακόμη και να με βομβαρδίσουν και σας βεβαιώνω ότι ακόμη και η ανάμνηση πολλών νυχτών που περάσαμε στο αντιαεροπορικό καταφύγιο, ενώ ακούγαμε εκρήξεις πάνω από το κεφάλι μας και ωστόσο παίζαμε με τα άλλα παιδιά, είναι συναρπαστικό στοιχείο του παρελθόντος μου. Και όμως έχω την αίσθηση ότι έζησα μια πάρα πολύ μακρά παιδική ηλικία και πολύ γεμάτη, ακριβώς επειδή είναι γεμάτη από αναμνήσεις που έκλεψα από άλλους, τις έκλεψα από τον Σαντοκάν και τον Ιανέζ ενώ διέτρεχαν με το καράβι τους τις θάλασσες της Μαλαισίας, από τον ντ' Αρτανιάν ενώ μονομαχούσε με το Βαρόνο του Γουίντερ, από τον άνθρωπο με τη μάσκα που κυνηγούσε με πάθος την Νταϊάνα Πάλμερ ή και από τον Ρέντσο και τη Λουκία που έφευγαν για τη λίμνη του Κόμο. Ναι, επειδή εκείνο το τμήμα της περισσότερης ζωής που κατακτάει κανείς διαβάζοντας δεν κάνει διάκριση ανάμεσα σε μεγάλα έργα τέχνης και σε ψυχαγωγική λογοτεχνία, αποτελούν μέρος της ζωής μου και η σκάλα της Οδησσού του «Θωρηκτού Ποτέμκιν» και οι καταδιώξεις ταχυδρομικών αμαξών που έχω δει σε γουέστερν. Αλλά, στο βάθος, αποτελούν μέρος της ζωής μου και μη μυθιστορηματικές υποθέσεις, ιστορίες με δεινόσαυρους, ο τρόπος με τον οποίο η μαντάμ Κιουρί ανακάλυψε το ράδιο, ορισμένα αιώνια ερωτήματα για τον κόσμο, τη ζωή και το θάνατο.Σε κάθε περίπτωση μην αφήνετε να σας εκβιάζουν όσοι λένε ότι πρέπει να διαβάζουμε μόνο σημαντικά βιβλία. Έχω ζωηρές και υπέροχες αναμνήσεις από βιβλία ίσως ανούσια, τα οποία όμως μου τροφοδότησαν μακρά απογεύματα έξαρσης. Είμαι πολύ ευγνώμων σε όλους εκείνους οι οποίοι, γράφοντας για μένα, μου προσέφεραν μια ζωή τόσο μεγάλη, ώστε δεν κατορθώνω να τη θυμηθώ όλη μονομιάς και πρέπει να τη θυμάμαι με δόσεις. Γι' αυτό ελπίζω να ζήσω για πολύ, για να θυμάμαι όλα αυτά που μου έχουν αφηγηθεί.Ίσως όταν είμαστε πολύ νέοι δεν σκεφτόμαστε ότι αξίζει τον κόπο να ζήσουμε πολύ, αλλά σας βεβαιώνω ότι καθώς περνούν τα χρόνια (ήδη μετά τα τριάντα και τα σαράντα) το να έχει ζήσει κανείς περισσότερο δεν είναι κάτι άξιο περιφρόνησης. Επομένως, το να διαβάζουμε τώρα είναι μια καλή εξασφάλιση, δεν λέω για τα γηρατειά, αλλά για μιαν ωριμότητα που δεν θ' αργήσει να 'ρθει. Κι αυτό πέρα από την απόλαυση που θα νιώσουμε τώρα. Αν κάθε τηλεοπτική εκπομπή είναι όμοια με εκείνη της προηγούμενης βδομάδας, κάθε βιβλίο, ακόμη και το πιο ανόητο, είναι διαφορετικό από ένα άλλο.




Αναδημοσίευση από την εφ. Ελευθεροτυπία (ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ - 14/09/2001)

18 Απρ 2007

25η Μαρτίου: Ασήμω Λιδωρίκη

Αποσπάσματα από κείμενο του 1930 και ελαιογραφία της ηρωίδας με φόντο την Ακρόπολη. Η ελαιογραφία αυτή ήταν η αφίσα στην έκθεση που έγινε στην Αθήνα με θέμα «Ελλάδα του 19ου Αιώνα».
Σημείωση: Τηρούμε αυτούσια την ορθογραφία του κειμένου.
«Στις ιστορικές οικογένειες της Ελλάδος ανήκουν και οι Λιδωρίκηδες, με πρόγονό τους τον κοτζάμπαση Αναστάση Λιδωρίκη, από τ' ομώνυμο χωριό...
... Ο Αναστάσης Λιδωρίκης έλαβε μέρος στις Εθνικές Συνελεύσεις, ως αντιπρόσωπος της επαρχίας του. Εκεί γνωρίστηκε με τον γενναίο καπετάν Κάρμα και τούδωσε γυναίκα μια από τις αδελφές του. Λίγο όμως αργότερα ο Κάρμας σκοτώθηκε στη μάχη των Πεντεφιών. Άλλη αδελφή του ο Λιδωρίκης, την περίφημη για την ωμορφιά της και τη γενναιότητά της Ασήμω, την έδωκε στο στρατηγό Γκούρα.
Η Ασήμω "με τα κουμπούρια της" παρακολουθούσε πάντα τον άντρα της στις μάχες, και κλείστηκε μαζύ του στην Ακρόπολι, όταν την επολιόρκησαν οι Τούρκοι. Κατά την πολιορκία αυτή ο Γκούρας, ως γνωστόν, εσκοτώθηκε. Τότε συνέβη και η ακόλουθη χαρακτηριστική σκηνή: Ενώ τα παλληκάρια του Γκούρα κλαίγανε τον αρχηγό τους, η χήρα του ξεφώνισε άξαφνα:
- ΠΑΦΤΕ, ΜΩΡΕ! Όσο καιρό ζούσε, τον ποτίζατε χολή και ξύδι, σαν το Χριστό, τι τον κλαίτε άδικα τώρα;... Αν θέλετε να σας συγχωρέση η ψυχή του, κυττάχτε πώς θα σώσετε τούτο το Κάστρο, κι' όχι να κλαίτε, σα γυναίκες. Εγώ, που θα 'πρεπε να ρίξω τα μαλλιά μου κάτου και να μοιρολογήσω, κυττάχτε με! Ζώστηκα το σπαθί του και γίνουμαι εγώ καπετάνιος σας, να σώσουμε την Ακρόπολι και να λευτερώσουμε την πατρίδα μας από τη σκλαβιά!
Τα λόγια αυτά της Γκούραινας έφεραν σπουδαίο αποτέλεσμα. Τα δάκρυα της λύπης και της απελπισίας έπαψαν. Σήκωσαν όλοι με κουράγιο τα χέρια κι' ωρκίστηκαν τυφλή υπακοή στην καπετάνισσά τους, η οποία, αφού έθαψε τον άντρα της, ανέλαβε τη φρουραρχία της Ακροπόλεως. Και η στρατιωτική ζωή, επάνω στον ένδοξο Βράχο εξακολούθησε σαν να μην είχε συμβή τίποτα... Η Νταλιάνα (έτσι έλεγαν τα παλληκάρια τη Γκούραινα) κυβερνούσε με χέρι αντρικό, σιδερένιο και όλοι την υπάκουαν με σεβασμό.
Διηγούνται ακόμα πως όταν ο Κριεζώτης, ανοίγοντας δρόμο μέσα από τους Τούρκους, μπήκε στην Ακρόπολι για να ενισχύση τους πολιορκουμένους, έμεινε σαστισμένος από την αρρενωπή ωμορφιά της Γκούραινας και θέλησε να την κάμη γυναίκα του, μα η χήρα ήθελε να μείνει πιστή στη μνήμη του σκοτωμένου αντρός της.
Η ΓΚΟΥΡΑΙΝΑ με τους συγγενείς της κατοικούσαν στο Ερεχθείο, στη βορεινή πλευρά, που ήταν προφυλαγμένη και θολοσκέπαστη. Στα υπόγεια του Ερεχθείου ήταν τα πυρομαχικά... Οι Τούρκοι είχαν στήσει ένα κανόνι στην Αγία Μαρίνα, και βαρούσαν με λύσσα το Ερεχθείο. Στις 12 Ιανουαρίου 1827, περασμένα μεσάνυχτα, μια μπάλα κανονιού βρήκε τη σκεπή. Το αρχαίο χτίριο τραντάχτηκε συθέμελο, ένα μέρος της σκεπής με όλο της το χώμα έπεσε και πλάκωσε τους ανθρώπους, που κοιμόνταν μέσα. Χάθηκαν έντεκα, γυναίκες και παιδιά. Το πρωί οι άλλοι πολιορκούμενοι, σκάβοντας, βγάλανε το κορμί της Γκούραινας. Ήταν ζεστό ακόμα. Κείνη δα τη στιγμή, θα 'χε ξεψυχήσει... Αμέσως, ο Γιάννης Μαμούρης, συγγενής του Γκούρα και υποφρούραρχος της Ακροπόλεως, έζωσε το σπίτι με τα παλληκάρια του, για να μην αρπάξη κανείς τους θησαυρούς του Γκούρα...
Έτσι χάθηκε η γενναιόψυχη Ασήμω, η κόρη του Αναστάση Λιδωρίκη, η "νέα Ιουδήθ", όπως τη γράφει ένας σύγχρονός της ιστορικός, η "έμφρων Ασήμω", όπως τη χαρακτηρίζει ο Βυζάντιος. Μαζύ της σκοτώθηκε και η αδελφή της χήρα του Κάρμα, με τα τέσσερα παιδιά της... Τις έθαψαν με πολεμικές τιμές σε μιαν άκρη της Ακροπόλεως!».
Αυτά για να μαθαίνουμε... Αυτά για να τιμούμε...

Αναδημοσίευση από την εφημερίδα «Τα Νέα», 24-3-2007

Για την Παγκόσμια Ημέρα Ποίησης

Σύμφωνα με πρόσφατη πανευρωπαϊκή έρευνα, ερχόμαστε δεύτεροι, μετά το Βέλγιο, σε επιθέσεις και γενικά χρήση βίας κατά των μεταναστών· και σε αναλγησία πολλές φορές, όταν τους προσφέρουμε εργασία σε απάνθρωπες συνθήκες, αντί 1,5 ευρώ την ώρα -τόσο περισσότερο όσο πιο φτωχοί, εκτεθειμένοι και ανυπεράσπιστοι είναι. Αυτοί εξάλλου αποτελούν την πλειονότητα των αστέγων στη χώρα μας -17.000 πανελλαδικά, οι 6.000 στην Αθήνα.
Το παρακάτω ποίημα του νέου ποιητή Κώστα Καρτελιά αφιερώνεται σ' αυτούς.
«Χωρίς ταυτότητα και όνομα υπάρχω
ανάμεσα σ' ανθρώπους σαν και μένα
και τα όνειρά μου τα μικρά κι απειλημένα
με ένα σταυρό πάνω στο χώμα υπογράφω.
Το πού θα πάω είναι το μόνο που θυμάμαι
μέσα στο πλήθος σε μια πόλη που δεν ξέρω
Τη μοναξιά της ύπαρξής μου μεταφέρω
από παγκάκι σε παγκάκι που κοιμάμαι.
Κάποιος με έδειχνε και φώναζε εμένα
μα εγώ δε γύρισα καθόλου να κοιτάξω
γιατί στην πόλη αυτή δεν γνώριζα κανένα
γιατί στην πόλη αυτή εγώ ήμουν ο Κανένας».

Βάλτε την ενέργεια μέσα στην τάξη σας!

Δείτε τη συμμετοχή του σχολείου μας στο διαγωνισμό με τίτλο “Η Ενέργεια είναι το μέλλον μας”που είναι ένα σχέδιο συνεργασίας μεταξύ του European Schoolnet και της PlasticsEurope, την ένωση των κατασκευαστών πλαστικών, με σκοπό να βοηθήσει τους εκπαιδευτικούς και τους μαθητές να αντιληφθούν πως η κατανάλωση ενέργειας επηρεάζει την κλιματική αλλαγή. Το μήνυμα που δίνουν η Ματίνα, η Ειρήνη και ο Αλέξανδρος πρέπει να μας προβληματίσει όλους!